DYLLAS NOWYTH AN EMPROUR

DYLLAS NOWYTH AN EMPROUR

Hans Christian Andersen

Kernowek © Ian Jackson 2020

Words / meanings not found in Gerlyver Kescows (Jackson / Agan Tavas 2017) are glossed at the end.

Lies bledhen alebma y fewa Emprour, esa ow cara dyllas nowyth kebmys, may fedha ev ow spêna oll y vona rag gwainya semlant brav. Bern nyns o y soudoryon dhodho, nyns o bern dhodho an gwaryjy naneyl, na nyns esa dhodho whans marnas rôsya in mes rag dysqwedhes y dhyllas nowyth. Y’n jeva côta dhe bùb eur i’n jëdh, ha dell leverer a neb mytern, “Yma ev i’n consel,” y fedha an bobel ow leverel anodho ev pùpprës, “Yma an Emprour i’n dhyllasva.”

I’n cyta veur mayth esa va tregys, yth o pùptra pòr hudhyk; y fedha estrenyon, bùsh brâs, devedhys dy pùb jorna. Udn jëdh dew dùllor a dheuth; anjy a wrug pretendya bos gwiadoryon, ha declarya aga godhvos gwia stoff, tecka galla oll desmygy. An colours ha patronys o feythus dres ehen; kefrës, dhe’n dyllas gwies a’n stoff-ma, yth esa an vertû marthys y vos anhewel dhe bùbonen nag o gwyw dhe’n soodh a sensy ev, pò nag o ma’s gocky dygosk.

“Assa via an dyllas-na rial!” an Emprour a dybys. “Mar teffen vy ha gwysca an re-na, y halsen dyskevra py tus i’m empîr nag yw gwyw dhe’n plâss a’s teves; y halsen vy decernya an re codnek dhyworth an re gocky. Eâ, res yw gwia an stoff dhybmo heb let!”

Hag ev a ros dhe’n dhew dùllor cals a vona parys, rag may whrellons y dallath aga gweyth.

Wèl, anjy a wrug settya dyw starn in bàn ha gwil wis y bosons y in whel; saw nyns esa tra vëth wàr an starnyow. Dewhans anjy a wrug demondya syjan a’n tecka hag owr moyha costly; hebma a wrussons y gorra i’ga fockettys aga honen, hag anjy ow lavurya worth an starnyow gwag bys i’n nos holergh.

“Me a garsa godhvos pana bellder res ethons y avauncys gans an stoff,” an Emprour a dybys. Saw nyns o va pòr attês pàn dheuth ev ha predery na ylly an re nag o gwyw dh’aga soodh y weles màn. Yth esa ev ow cresy, heb mar, na vedha dhodho y honen chêson vëth a dhowt, byttele gwell o ganso i’n kensa le danvon ken onen rag cafos stuth an mater. Oll an bobel i’n cyta a wodhya an gallos reveth esa dhe’n stoff, hag oll whensys dhe dhyskevra pygebmys o anwywder pò gockyneth aga hynsa.

“Me a dhanvon ow Menyster coth len dhe’n wiadoryon,” an Emprour a dybys. “Ev yw an gwelha jùj a syght an stoff, rag ev a’n jeves skentoleth, ha gwell agesso nyns eus den in skians a’y soodh!”

Now an Menyster coth dâ a wrug mos in mes bys i’n hel mayth esa an dhew dùllor a’ga eseth ow lavurya worth an starnyow gwag.

“Mercy re’gan salwo!” an Menyster coth a brederys, hag ev owth egery efan y lagasow. “Ny welama tra vëth oll!” Saw ny lavaras ev hebma.

Pùbonen a’n dhew dùllor a’n pesys a dhos nes, y praydha, ha govyn orto, dar, nyns esa va ow comendya an colours ha’n patronys? Nena anjy a wrug poyntya dhe’n starn wag, ha’n Menyster coth truan a wrug egery y lagasow whath, saw ny welas tra vëth, rag tra nyns esa dhe weles.

“Mercy!” ev a brederys, “’Allama bos mar wocky defry? Ny wrug avy tyby hedna james, ha na vedhens den vëth i’n bÿs dh’y wodhvos. A nyns ov vy gwyw dhe’m soodh? Nâ! nefra ny dhegoth derivas na yllyn vy gweles an stoff.”

“A ny leverowgh agas breus?” yn medh onen a’n wiadoryon. “Ô, ass ywa hudol – gorhanus glân!” an Menyster coth a worthebys, hag ev owth aspia glew der y spectaclys. “Tecka batron, ha tecka golours! Eâ, me a vydn derivas dhe’n Emprour y bosama pës dâ ganso.”

“Wèl, dâ yw hedna genen ny,” yn medh an dhew wiador, hag anjy owth henwel an colours, hag ow styrya an patron astranj. An Menyster coth a woslowas gans rach, may halla ev y leverel arta pàn dheffa an Emprour. Ha hedna a wrug ev.

Now an dùlloryon a wovydnas moy mona, ha moy syjan hag owr, eus otham anodhans rag gwia, dell wrussons y pretendya. Anjy a’n gorras oll i’ga fockettys aga honen, ha ny veu neujen vëth gorrys wàr an starn; saw anjy a wrug pêsya lavurya, par ha kyns, orth an frâmys gwag.

An Emprour a whythras unweyth arta a verr spis, hag ev ow tanvon ken sodhak len, rag gweles fatl’esa an gwians owth avauncya, ha mar pedha an stoff parusys yn scon. Ev a wrug fara kepar ha’n kensa whelor; ev a wrug meras stag ha stark, mès drefen nag esa dhe weles marnas an starnyow gwag ny welas ev tra vëth.

“A nyns yw hedna darn druth y stoff?” a wrug an dhew dùllor govyn; hag anjy y ow tysplêtya hag ow styrya an patron sêmly nag esa màn.

“Nyns ov vy gocky!” an den a brederys, –  “an praga yw sur-redy ow soodh dhâ, nag oma gwyw dhedhy. Coynt lowr yw hodna, saw res yw dhybm heb gasa dhe verkya.” Ytho ev a wrug praisya an stoff na welas ev, ha clerhe y blesour a’n colours teg hag a’n patron hudol. “Eâ! gorhanus yw” – yn medh dhe’n Emprour.

Yth esa oll an bobel i’n dre ow côwsel a’n stoff spladn. Whensys o an Emprour y honen dh’y weles whath wàr an starn. Gans rûth a dus dhêwysys, hag i’ga mesk an dhew sodhak len a vysytyas solabrës, ev êth dhe’n dhew dùllor sotel, neb esa lebmyn ow qwia corf hag enef heb fîber na neus.

“A nyns yw hedna bryntyn!” yn medh an dhew sodhak coth, a vysytyas unweyth solabrës. “A nyns usy agas Meureth owth attendya an patron – an colours?” Ha nena anjy a wrug poyntya dhe’n starn wag, ha soposya bos an re erel ow qweles an stoff.

“Pandr’yw hobma?” an Emprour a brederys. “Ny welaf tra vëth oll! Hòn yw scruthus. Ov vy gocky? A nyns ov vy gwyw dhe vos Emprour? Y fia hedna tra moyha uthyk dhe wharvos orthyf.” “Ô, ass yw pòr deg!” yn medh a voys uhel. “Y’n jeves agan comendyans a wormola.” Hag ev a sînas gans y bedn, contentys y omdhon, ha meras wàr an starn wag, rag ny vydna leverel na welas tra vëth. Oll an coscar ganso a veras stark ha stag, ha ny welsons y oll tra vëth, na moy ès dell welas nagonen; saw, kepar ha’n Emprour, anjy a wrug leverel “Ass yw teg!” ha’y gùssulya may whrella gwysca an dyllas nowyth spladn-ma, dhe’n kensa prës, i’n keskerdh brâs a dheu. “Th’yw spladn, bryntyn, fascyonus!” êth a vin dhe vin. A bùb tu yth esa, dell hevelly, lowenheans kemyn, ha’n Emprour ow ry dhe’n dùlloryon an tîtel “Gwiadoryon a’n Lÿs Emprourek”.

Dyfun o an dùlloryon oll an nos, bys i’n myttyn may fedha an keskerdh ow wharvos, hag ev ow colowy moy ès whêtek cantol. Yth esa an bobel ow qweles kebmys esens y ow lavurya harlych rag fynsya dyllas nowyth an Emprour. Anjy a wrug mâkya kemeres an stoff dhywar an starn; gwil trohow i’n air gans gweljow brâs, sewa gans najedhow heb neus, ha wortyweth leverel, “Lebmyn an dyllas yw parys!”

An Emprour a dheuth y honen gans y varhogyon moyha bryntyn; ha’n dhew dùllor a wrug derevel udn vregh, kepar ha pàn vêns y ow sensy nampyth, ha leverel, “Gwelowgh, ot an lavrak! ot an côta! ot an clôk!” hag erel. “Mar scav yw avell gwias kefnys; y whrussa den desmygy nag usy ev ow qwysca tra vëth, otta y decter poran.”

“Eâ!” yn medh an varhogyon; saw ny welsons y tra vëth, rag tra nyns esa dhe weles.

“A vydn agas Meureth Emprourek plêgya er y jentylys dhe omdhysky?” yn medh an dùlloryon, “ena ny a wra agas gwysca i’n dyllas nowyth obma dhyrag an gweder meras brâs.”

An Emprour a wrug dysky y dhyllas, hag in y gerhyn an dùlloryon a worras pùb dyllas nowyth a wrussons y parusy; ha’n Emprour owth omdrailya adro hag adro dhyrag an gweder.

“Ô, ass yw dâ an syght! ass yw rial an desedhyans!” yn medh oll. “Tecka batron! tecka golours! Hèn yw gwysk spladn!”

“Yma an dus a’ga sav wàr ves, ha’n nenlen gansans a vëdh degys a-ugh agas Meureth i’n keskerdh!” a dherivas chif-mêster an ceremonys.

“Wèl, parys oma” – an Emprour a worthebys. “A nyns ov vy afînys yn tâ?” Ha nena ev a drailyas arta dhe’n gweder, rag ev dhe whansa may whrella an bobel desevos y bos ev ow contempla y daclans, ha meur ino y les.

An chamberlyns, mayth esa ober dhodhans don an losten, a wrug plêgya gans aga dêwla dhe’n leur, kepar ha pàn vêns y ow kemeres an mantel; ena anjy a wrug mâkya sensy nampyth in bàn. Ny vedhens y gasa merkya na welsons y tra vëth.

Indella an Emprour êth in keskerdh in dadn y nenlen rych, ha pùbonen wàr an strêtys ow leverel, “Ass yw dyllas nowyth an Emprour heb parow; tecka losten dh’y vantel; ass yw desedhys poran!” Ny vydna nagonen gasa convedhes na welas ev tra vëth, rag y fia hedna ow tysqwedhes nag o va gwyw dh’y soodh, pò nag o ma’s pòr wocky. Bythqweth ny veu dhe dhyllas an Emprour spêda a’n par-ma.

“Mès in y gerhyn nyns eus tra vëth!” udn flehyk a grias wortyweth.

“Ogh fatell lever heb drog!” yn medh an tas; hag oll ow whystra, an eyl dh’y gela, an pëth a lavaras an flogh.

“Mès in y gerhyn nyns eus tra vëth!” yn medh an bobel gowal wàr an dyweth. Hedna a wrug tava an Emprour in y golon, rag an gwir dhe vos dhodhans, dell o apert; saw ev a brederys in y honen, “Res yw dhybm collenwel an keskerdh.” Hag an chamberlyns a wrug sensy yn strotha whath, hag anjy ow tegy an losten nag esa màn.

GERVA / GLOSSARY

Abbreviations have the same meaning as in Gerlyver Kescows.

a voys uhel phr aloud

anhewel adj invisible

anwywder m unsuitability

astranj = stranj

ceremony m ceremonys ceremony

chamberlyn m chamberlyns chamberlain

contempla v contemplate

coscar col retinue

costly adj costly

degoth verb it behoves

desedhyans m fit (of clothes)

dewhans adv at once

druth adj precious

dygosk adj incorrigible

emprourek adj imperial

fara v fare

feythus adj beautiful

fîber m fîbrow fibre

flehyk m flehygow little child

fynsya v finish

glew adj piercing, penetrating

gorhanus adj enchanting

gweljow brâs pl shears

gwiador m gwiadoryon weaver

gwil wis phr pretend

harlych adv hard

heb parow phr incomparable

hudhyk adj merry

hudol adj charming

hynsa m neighbours, peers

i’n kensa le phr in the first place

james adv ever

losten f lostednow train (of mantle)

lowenheans m rejoicing

mâkya v pretend

mantel m mentylly mantle

mercy m mercy

nenlen f nenlednow canopy

omdrailya v turn round

plêgya v condescend

par ha = kepar ha

poyntya v point

reveth adj peculiar, surprising

sêmly adj handsome

sewa v sew

stark adv fixedly

starn [gwiador] f starnyow [gwiador] loom

sur-redy adv certainly

syjan m silk

taclans m adornment

tùllor m tùlloryon cheat, fraudster

whelor m wheloryon seeker, inquirer